Ο βελονισμός είναι μία θεραπευτική μέθοδος. Έχει μια ιστορική παράδοση περίπου 3000 ετών. Είναι μία ιστική διέγερση στη περιφέρεια μέσω της βελόνας που ακολουθεί τους νόμους μετάδοσης  της νευροφυσιολογίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Προκαλεί δύο διαφορετικές αντιδράσεις:

1) Τοπική αντίδραση:

Η είσοδος της βελόνας στο δέρμα προκαλεί την παραγωγή ρεύματος μικρής έντασης (10μΑ) το οποίο διεγείρει την κυτταρική μεμβράνη, προκαλώντας μεταβολές στην ενδοκυττάρια και εξωκυττάρια συγκέντρωση των ιόντων νατρίου και καλίου, με τελικό αποτέλεσμα την διέγερση των αισθητικών υποδοχέων και των νευρικών απολήξεων της περιοχής. Ταυτόχρονα, η είσοδος της βελόνας στο δέρμα, εξαιτίας του ελάχιστου τραυματισμού που προκαλεί, οδηγεί στη δημιουργία μικρής φλεγμονώδους αντίδρασης και αγγειοδιαστολή που εκτείνεται σε απόσταση 1-3 εκατοστά από το σημείο εισόδου και διαρκεί 24-72 ώρες (νευρογενής φλεγμονή). Στη αντίδραση αυτή συμμετέχουν ενδογενείς ουσίες όπως η σεροτονίνη, η βραδυκινίνη, η ουσία P, η ισταμίνη, οι προσταγλανδίνες καθώς και άλλα ιόντα, οξέα και νευροπεπτίδια. Οι μηχανισμοί αυτοί προκαλούν ένα συνεχές περιφερικό αισθητικό ερέθισμα, που είναι ικανό να ενεργοποιήσει ενδογενείς μηχανισμούς αναλγησίας και ομοιόστασης.

2) Γενικευμένη αντίδραση:

Α. Περιοχική αντίδραση.Η είσοδος της βελόνας βελονισμού στο δέρμα προκαλεί τον ερεθισμό ενός αισθητικού υποδοχέα. Το ερέθισμα αυτό μεταφέρεται στο νωτιαίο μυελό και από εκεί παράγεται μια απαντητική αντίδραση σε μεγαλύτερη έκταση. Σύμφωνα με τη νευροφυσιολογία  γνωρίζουμε την παρουσία διάφορων αντανακλαστικών τόξων που εμπλέκονται στη δράση του βελονιστικού αποτελέσματος αλλά και στην επιλογή των σημείων βελονισμού. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι:

Γνωρίζουμε ότι το δέρμα, οι μύες, τα οστά, τα αγγεία και τα σπλάγχνα ελέγχονται από σαφώς καθορισμένα τμήματα του νωτιαίου μυελού (νευροτόμια). Η είσοδος της βελόνας σε μια δερματική περιοχή προκαλεί λειτουργικές αντανακλαστικές μεταβολές στους μύες, στα αγγεία και στα σπλάγχνα που δέχονται αισθητική και κινητική νεύρωση από το ίδιο νευροτόμιο.

Το σπλαγχνο-δερματικό αντανακλαστικό: Σύμφωνα με αυτό, όταν ένα σπλάγχνο νοσεί, ο πόνος προβάλλεται σε δερματική περιοχή, η οποία έχει κοινή νεύρωση από το ίδιο νευροτόμιο του νωτιαίου μυελού που νευρώνει και το πάσχον όργανο. Η δερματική αυτή περιοχή είναι γνωστή και συγκεκριμένη.

Δερματο-μυϊκό αντανακλαστικό: Ανάλογο με το προηγούμενο αντανακλαστικό κατά το οποίο η αισθητική διέγερση μιας δερματικής περιοχής έχει σαν αποτέλεσμα την αγωγή του ερεθίσματος στο νωτιαίο μυελό και την αντανακλαστική πρόκληση μυοχάλασης και βελτίωσης της αιματικής ροής σε συγκεκριμένες μυϊκές ομάδες.

Β. Κεντρική αντίδραση: Η πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη απόδειξη της αναλγητικής δράσης του βελονισμού προήλθε με την ανακάλυψη των ενδορφινών και την κατάδειξη ιδιαίτερα αυξημένων επιπέδων μετά την είσοδο των βελονών. Οι ενδορφίνες ανήκουν στην οικογένεια των ενδογενών οπιοειδών πεπτιδίων και έχουν ισχυρή παυσίπονη και καταπραϋντική δράση. Παράγονται στον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό και σε άλλα μέρη του σώματος, σαν απάντηση του οργανισμού σε επώδυνα ή αγχογόνα ερεθίσματα. Εκτός όμως από τα ενδογενή οπιοειδή πεπτίδια, σημαντικό ρόλο στην αναλγητική δράση του βελονισμού παίζουν και οι νευροδιαβιβαστές, που παράγονται σαν απάντηση του οργανισμού στο δερματικό ερεθισμό μετά την είσοδο της βελόνας με κυριότερους εκπροσώπους τη σεροτονίνη, την νορεπινεφρίνη και το GABA. Πολλά σύγχρονα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην θεραπεία του χρόνιου πόνου, όπως οι αναστολείς της σεροτονινεργικής επαναπρόσληψης (SSRI) δρουν με μηχανισμό ανάλογο του βελονισμού. Εκτός όμως από τις αναλγητικές ενδογενείς ουσίες που εκκρίνονται με το βελονισμό, έχει διαπιστωθεί η αύξηση των επιπέδων και άλλων ουσιών που συμμετέχουν έμμεσα στο θεραπευτικό αποτέλεσμα όπως κορτιζόλης, ACTHκαι προσταγλανδινών.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίας μέσω της εφαρμογής των σύγχρονων απεικονιστικών μεθόδων και κυρίως της fMRIέχουν καταγραφεί οι δράσεις του βελονισμού σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, αλλαγή στην ενεργοποίησή τους και στη μεταξύ τους σύνδεση. Η εύρενα σήμερα ακολουθεί τους δρόμους της νευροαπεικόνισης και την εξέλιξη στη γνώση της λειτουργίας του εγκεφάλου.

 

Βιβλιογραφία

1.White A, Cummings M, Filshie J. An introduction to Western Medical Acupuncture. London, Churchill Livingstone, Elsevier, 2008.

2. Ma Y. Biomedical Acupuncture for Sports and Trauma Rehabilitation. Dry Needling techniques. St. Louis, Churchill Livingstone, Elsevier, 2011.

3. Scheid V, MacPherson H (eds). Integrating East Asian Medicine into Contemporary Healthcare. Edinburgh, Churchill Livingstone, Elsevier, 2012.